Ja Tozhe Hochu (Θέλω και Εγώ) – Venice 69 Orizzonti

ΟAlexei Balabanov είναι από τους πιο προκλητικούς Ρώσους σκηνοθέτες τα τελευταία χρόνια. Δημιουργώντας ένα ιδιαίτερα ριζοσπαστικό ύφος κατάφερε να αποτυπώσει με τον πιο σκοτεινό τρόπο τα περίεργα πρώτα χρόνια της νέας Ρωσίας. Οι ταινίες του έχουν κερδίσει διεθνή αναγνωρισιμότητα με πιο γνωστές το Brat (Brother / Αδερφός) και το Gruz 200 (Cargo 200). Η τελευταία του ταινία με τίτλο Ja Tozhe Hochu (Я тоже хочу / Me too / Θέλω και Εγώ) έκανε πρεμιέρα πριν λίγες ημέρες στο Φεστιβάλ Βενετίας, στο διαγωνιστικό τμήμα Ορίζοντες. Η επίσημη κυκλοφορία στις αίθουσες στη Ρωσία θα είναι φέτος τον Νοέμβριο και αργότερα θα υπάρξει διεθνής διανομή.

Η ιστορία επικεντρώνεται σε τρεις φίλους που έχουν σαν σκοπό να βρούνε την ευτυχία. Ο Ληστής (Aleksandr Mosin), ο Μουσικός (Oleg Garkusha) και ο Αλκοολικός (Juri Matveyev) ξεκινούν ένα road trip για να το πετύχουν. Μαζί τους θα πάρουν τον πατέρα του αλκοολικού και μία πόρνη (Alisa Shitikova) που θα βρούνε στο δρόμο τους. Σύμφωνα με τις ιστορίες ενός ιερέα, λίγο έξω από την Αγία Πετρούπολη υπάρχει ένα μέρος που καλύπτεται πάντα από χιόνι. Ένα ατύχημα παρόμοιο με αυτό του Τσερνομπίλ και η αυξημένη ραδιενέργεια που εκλύθηκε, προκάλεσε μόνιμο πυρηνικό χειμώνα στην περιοχή. Στο κέντρο της βρίσκεται το Κωδωνοστάσιο της Ευτυχίας και κόσμος συρρέει εκεί για να βρει την ευτυχία αψηφώντας τους κινδύνους. Υπάρχει η πιθανότητα να πεθάνεις πριν καν φτάσεις στο κωδωνοστάσιο αλλά και αν φτάσεις δεν είναι σίγουρο πως θα τα καταφέρεις να γίνεις ευτυχισμένος. Μόνο λίγοι θα είναι οι εκλεκτοί.

Το Θέλω και Εγώ είναι σίγουρα η πιο προσωπική ταινία του Balabanov, και ο θεατής θα πρέπει ίσως να γνωρίζει αρκετά καλά τον σκηνοθέτη αλλά και το έργο του ώστε να κατανοήσει σε βάθος τους συμβολισμούς του. Βέβαια αυτή η γνώση δεν είναι απαιτούμενη για να απολαύσει κάποιος την ταινία στο σύνολό της. Η βασική αλλαγή σε σύγκριση με το παρελθόν είναι στην αισθητική της αφού είναι η πιο λυρική από τις τελευταίες του ταινίες. Επίσης δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου βία ή βάναυσες οπτικά σκηνές. Όπως είχε δηλώσει και ο παραγωγός του, είναι η πιο αισιόδοξη του ταινία, για τα δεδομένα του Balabanov βέβαια. Χαρακτηριστικό είναι πως το μόνο που θυμίζει ταινία του, είναι η έναρξη της, στην οποία βλέπουμε τον Ληστή να σκοτώνει τέσσερα άτομα. Κάπου εκεί σταματούν οι εμφανείς ομοιότητες. Η ταινία μετατρέπεται περισσότερο σε ένα ταξίδι εσωτερικό με λιγότερη βάση στην ανάδειξη των χαρακτήρων και των σχέσεων που αναπτύσσουν μεταξύ τους. Διατηρεί λίγο από το χιούμορ των άλλων του έργων αλλά σίγουρα δεν είναι μία χαρούμενη ταινία. Επίσης δεν είναι μία road movie αν και το πρώτο μισό της εξελίσσεται σε ένα αυτοκίνητο. Είναι μάλλον μια δικαιολογία για να ξετυλίξει τον προβληματισμό του ο ίδιος ο σκηνοθέτης.

Παρά τις διαφορές της, η ταινία περιλαμβάνει όλα τα περιθωριακά στοιχεία που έχει αναδείξει ο Balabanov στις ταινίες του. Οι ληστές, οι μουσικοί, οι αλκοολικοί και οι πόρνες είναι βασικοί χαρακτήρες που έχουν πάντα κεντρικό ρόλο στο έργο του. Επίσης χρησιμοποιεί αγαπημένα μέρη κλειδιά, όπως για παράδειγμα η σάουνα που πάντα οι άντρες παίρνουν τις σημαντικές αποφάσεις τους. Στους ρόλους του επίσης επέλεξε πολύ δικούς του ανθρώπους, που τους γνωρίζει και στην καθημερινή του ζωή. Ο βασικός πρωταγωνιστής του είναι για πέμπτη συνεχόμενη φορά ο ερασιτέχνης ηθοποιός Aleksandr Mosin. Στον ρόλο του Μουσικού επέλεξε τον μουσικό Oleg Garkusha που ως βασικό μέλος του avant-garde rock συγκροτήματος AuktYon, συμμετείχε και στο soundtrack. Επίσης σε βασικό ρόλο παιδιού-προφήτη εμφανίζεται ο γιος του σκηνοθέτη, Peter. Η πιο σημαντική συμμετοχή βέβαια είναι αυτή του ίδιου του Balabanov. Για πρώτη φορά κάνει μία cameo εμφάνιση, όπου παίζει τον εαυτό του και όπως όλοι οι άλλοι προσπαθεί και ο ίδιος να βρει την ευτυχία.

Ο Balabanov είναι επίσης ο σεναριογράφος της ταινίας και δεν κρύβει σε καμία στιγμή πως η κεντρική ιδέα πίσω από την δικιά του ταινία είναι το Stalker του Andrei Tarkovsky. Υπάρχουν κάποιες ξεκάθαρες ομοιότητες, η χιονισμένη περιοχή είναι η αντίστοιχη Ζώνη και το Κωδωνοστάσιο της Ευτυχίας είναι το αντίστοιχο δωμάτιο. Αλλά εκεί τελειώνουν και οι επιρροές του. Ο σκηνοθέτης δεν προσπαθεί να γυρίσει μία διασκευή, δεν θέλει να το αντιγράψει ούτε να κάνει ένα homage στον Tarkovsky. Θέλει απλά να πει την δικιά του ιστορία χρησιμοποιώντας ως έμπνευση αυτή του Stalker και δανειζόμενος λίγο από τον μυστικισμό του. Σε αυτό βοηθάει και η εντονότατη παρουσία του θρησκευτικού στοιχείου, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η ιστορία βασίζεται σε διηγήσεις του Πατέρα Ραφαήλ, υπάρχει μία εκκλησία και το κωδωνοστάσιο και η περιοχή ελέγχεται από το ίδιο το πατριαρχείο. Αυτά τα στοιχεία είναι τόσο βασικά και εσωτερικά στην ρίζα της Ρωσικής Ιδέας και Πατρίδας, και είναι τα μόνα που τολμούν να ξεφύγουν από το εγωκεντρικό σενάριο. Γενικά διακρίνεται η έκδηλη αγωνία του Balabanov να ολοκληρώσει τα πάντα τώρα. Δεν τον ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή να μιλήσει τόσο για τα προβλήματα της Ρωσίας, που είναι το αγαπημένο του θέμα. Ο φόβος του τέλους και του θανάτου είναι κυρίαρχος και αυτός ξεπερνά όλες τις άλλες σκέψεις του και επιλογές του. Όλα τα άλλα μοιάζουν περιττά και ασήμαντα μπροστά σε αυτό το φινάλε.

Ο τίτλος που επιλέγει Θέλω και Εγώ είναι η μόνιμη απάντηση όλων των ηρώων του, όταν κάποιος άλλος δηλώνει πως θέλει να βρει την ευτυχία. Η ευτυχία είναι ο αυτοσκοπός της ύπαρξής τους, δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό που να μπορεί να τον υπερνικήσει. Για την ταινία του ο ίδιος ο Balabanov δήλωσε πως εφηύρε ένα νέο είδος, την φανταστική πραγματικότητα: “Δεν υπάρχουν σκηνικά, τα πάντα είναι πραγματικά, οι χαρακτήρες παίζουν τους εαυτούς τους, και όλες οι ιστορίες που λένε είναι σε δικά τους λόγια, εγώ απλά τις έγραψα.“