Postava k Podpírání (1963)

“Every revolution evaporates and leaves behind only the slime of a new bureaucracy.” – Franz Kafka

Η ταινία θα μπορούσε να έχει υπότιτλο, τι συμβαίνει όταν τα παιδιά του Τσεχοσλοβάκικου Νέου Κύματος συναντούν πιο έντονα από ποτέ τον θείο Kafka. Νομίζω πως σε καμία άλλη χώρα και ιδιαίτερα σε καμία άλλη περίοδο δεν θα μπορούσε να γυριστεί αυτό το μικρό σουρεαλιστικό κατόρθωμα μισής ώρας. Το 1963 και ένα χρόνο μετά από την μετάφραση του συνόλου του έργου του Franz Kafka από τα Γερμανικά στην μητρική του γλώσσα τα Τσέχικα, ο Pavel Juráček και ο Jan Schmidt αποφασίζουν να γυρίσουν το μοναδικά πειραματικό και στα όρια του φανταστικού, Postava k Podpírání (Joseph Kilian) διατηρώντας όλη την αισθητική και άποψη που θα μπορούσε να έχει κάθε έργο του Kafka.

Φαινομενικά η ιστορία δείχνει απλή και αρχικά βατή, εξελίσσεται στα 60s και σε μία πόλη προφανώς alter ego της τότε Πράγας, όπου ο Harold, ένας απομονωμένος χαρακτήρας, θύμα μέσα σε ένα απολυταρχικά γραφειοκρατικό περιβάλλον, χαρακτηριστικό όλων των Kafkικών ηρώων, προσπαθεί να βρει έναν παλιό του γνωστό τον Josef Kilián. Κατά την διάρκεια της έρευνας του συναντά ένα γραφείο δανεισμού γατών και αποφασίζει να δανειστεί μία για το Σαββατοκύριακο. Την Δευτέρα, σαν τυπικός γραφειοκράτης βάζει την γάτα στον χαρτοφύλακά του και αποφασίζει να περάσει από το γραφείο για να την επιστρέψει,  αλλά το γραφείο έχει εξαφανιστεί! Έτσι καταλήγει να περιφέρεται με μία γάτα στα χέρια του χωρίς να ξέρει τι να κάνει ενώ παράλληλα ανησυχεί πως θα χρεωθεί κάποιο πρόστιμο μιας και πέρασαν οι μέρες που όφειλε να την επιστρέψει. Θα ξεκινήσει να ρωτάει τους απλούς γείτονες και περαστικούς μέχρι να περάσει βαθμίδων από όλα τα αρμόδια γραφεία.

Η ιστορία είναι τόσο απλοϊκά αστεία αλλά και τόσο δεικτική για το όποιο απολυταρχικό ή απλά δυσλειτουργικό πολίτικο και κοινωνικό σύστημα που έτσι δεν περιορίζεται απλά στα πλαίσια του Κομμουνιστικού καθεστώτος που υπήρχε τότε στην Τσεχοσλοβακία. Άλλωστε ακόμα και ο ίδιος ο Kafka έζησε σε ένα εντελώς διαφορετικό και αντίθετο περιβάλλον. Η ειρωνεία απέναντι στο σύστημα ήταν άλλωστε πάντα χαρακτηριστικό του Kafka και σε αυτή την μικρού μήκους ταινία νομίζω αποτυπώνεται χαρακτηριστικά και σίγουρα περιεκτικά. Η γραφειοκρατία θα ζει και θα εξουσιάζει τα πάντα, πάνω απ’ όλους και απ’ όλα, τόσο που καταφέρνει να μετατρέψει μία γάτα που από σύμβολο ανεξαρτησίας καταλήγει να αναλογίζεται όσο ένας φάκελος αρχειοθέτησης.

Η τεχνική που ακολουθούν οι δύο σκηνοθέτες εμπίπτει απόλυτα στα πλαίσια της σχολής του Τσέχικου Νέου Κύματος ενώ παράλληλα δείχνουν μία έντονη αισθητική από την κουλτούρα του documentary και του cinéma vérité στις εξωτερικές σκηνές. Ορισμένες στιγμές σου δίνει την αίσθηση ενός mockumentary σε ένα φανταστικό μεν αλλά απόλυτα υπαρκτό χώρο. Ακόμα και με τον έντονο νατουραλισμό στις εξωτερικές λήψεις στο εσωτερικό των γραφείων και των ατελείωτων διαδρόμων το άτομο παραμένει πάντα ένα εκμηδενισμένο στοιχείο στο κάδρο που κρύβεται είτε κάτω από τοίχους συρταριών είτε σε άδεια γραφεία. Μινιμαλισμός διαλόγων, αλλά μαξιμαλισμός του κράτους αλλά και ίσως τελικά και των γατών.