Pozitia Copilului (Οικογενειακή Υπόθεση, 2013)

Το Ρουμάνικο Νέο Κύμα δείχνει πως διατηρεί ακόμα την δυναμική του στα διεθνή φεστιβάλ και παρά τις συνεχείς εσωτερικές του αλλαγές παραμένει κοντά στο αρχικό είδος, το κοινωνικό βραδυφλεγές δράμα, που το έκανε γνωστό παγκοσμίως. Έτσι η τελευταία ταινία του Calin Peter Netzer δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Η Οικογενειακή Υπόθεση (Pozitia Copilului) είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του Ρουμάνου σκηνοθέτη και διαγωνίσθηκε στο 63ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου όπου βραβεύτηκε με την Χρυσή Άρκτο και το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών (FIPRESCI). Επίσης η ταινία είναι η πρόταση της Ρουμανίας για το επικείμενο Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Η Cornelia (Luminita Gheorghiu) ζει στο Βουκουρέστι, είναι ευκατάστατη, αρκετά κοινωνική, ασχολείται με τις τέχνες και λατρεύει την όπερα. Φαίνεται πως δεν έχει ιδιαίτερες έγνοιες καθώς αποφασίζει να γιορτάσει με τον πιο πολυτελή τρόπο τα εξηκοστά της γενέθλια. Πέρα από όλα αυτά τα στοιχεία το πιο σημαντικό κομμάτι στη ζωή της Cornelia είναι ο ρόλος της μητέρας. Ο μοναχογιός της Barbu (Bogdan Dumitrache) είναι 33 χρονών, παντρεμένος και η Cornelia διατηρεί μαζί του ιδιαίτερα ευαίσθητη και ελεγκτική σχέση. Η απρόσκοπτη ζωή της διαταράσσεται ένα βράδυ όταν μαθαίνει πως ο γιος της ενώ επιχειρούσε μία προσπέραση με υπερβολική ταχύτητα σε έναν επαρχιακό δρόμο παρέσυρε και σκότωσε ένα 14χρονο αγόρι. Από εκείνη τη στιγμή η Cornelia θα χρησιμοποιήσει κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο και κάθε δυνατή γνωριμία ώστε να γλυτώσει τον Barbu από τη φυλακή και μία πιθανή καταδίκη του. Παράλληλα η ήδη παρεμβατική της συμπεριφορά στη ζωή του θα φτάσει σε νέα επίπεδα κάτι που θα προκαλέσει εκ νέου συγκρούσεις στην τεταμένη σχέση τους.

Η Οικογενειακή Υπόθεση θα μπορούσε να συνοψισθεί ως ένα ακόμα αυστηρά κλειστό οικογενειακό δράμα με καταφανή στοιχεία Οιδιπόδειου συμπλέγματος. Η ανησυχητική και σε ένα μεγάλο βαθμό επιβλητική σχέση μητέρας και γιου είναι η κύρια ιδέα πίσω από την ταινία. Χωρίς αμφιβολία αντίστοιχα ζευγάρια δεσποτικών μητέρων και υποτακτικών γιων έχουν παρουσιασθεί με επιτυχία και στο παρελθόν. Το στοιχείο όμως που διαφοροποιεί την ταινία του Netzer περιέχεται στον δευτερεύοντα κοινωνικό συμβολισμό της. Η Cornelia δεν είναι απλά Η Μητέρα. Είναι επίσης το κατ’ εξοχήν τυπικό παράδειγμα της νέας πλούσιας μπουρζουαζίας που εμφανίστηκε και επικράτησε όχι μόνο στη Ρουμανία αλλά και στα περισσότερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης τα τελευταία 25 χρόνια. Κληρονομώντας την ασυδοσία της πρώην νομενκλατούρας, η νέα Ρουμάνικη ελίτ δεν γνωρίζει την άρνηση από κανένα, μπορεί και ξέρει πως να διαφθείρει όποιον χρειαστεί, έχει γνωστούς στο δημόσιο βίο που τους επηρεάζει, δεν είναι πιστή αλλά έχει μια δικιά της θεωρητικά ανώτερη θρησκεία, έχει την απαραίτητη οικονομική άνεση να εξαγοράσει οτιδήποτε χρειάζεται και φυσικά μπορεί πάντα να υποκρίνεται διαφορετικούς ρόλους. Η Cornelia είναι απλά η ενσάρκωση της Τάξης. Η Μητέρα καταπατά κάθε φραγμό οδηγούμενη από τον υποκειμενικό καλό σκοπό της ο οποίος δρα καθαρτικά για την ίδια και δικαιολογεί όλες τις άνομες πράξεις της. Έτσι ενώ φαινομενικά ο μικρόκοσμός της Cornelia άρχιζε και τελείωνε γύρω από τη ζωή του Barbu πλέον δεν μπορεί να περιοριστεί εκεί και πλήττει και τις ζωές των αδύναμων άλλων.

Η Luminita Gheorghiu είχε ήδη γίνει γνωστή με προηγούμενους της ρόλους στις ταινίες του Ρουμάνικου Νέου Κύματος (Η Οδύσσεια του Κυρίου Λαζαρέσκου) αλλά εδώ έχει τον πρώτο της πρωταγωνιστικό της ρόλο. Η ερμηνεία της είναι καταλυτική καθώς όπως και η ηρωίδα οφείλει να υποκρίνεται σε κάθε περίπτωση. Η μακρά θεατρική εμπειρία της Gheorghiu φαίνεται απαραίτητη για αυτό το ρόλο καθώς η Cornelia χρειάζεται μία υπερβολική και αφύσικη προσέγγιση καθώς δεν δείχνει πως ζει σε μία “ρεαλιστική” πραγματικότητα αλλά προσπαθεί συνεχώς να προσαρμοστεί στις άγνωστες σε εκείνη καταστάσεις από μία απόσταση. Ο Netzer συνέγραψε το σενάριο με τον έμπειρο σεναριογράφο Razvan Radulescu και μαζί παραδίδουν ίσως την πιο ώριμη και ολοκληρωμένη τους δουλειά, παρόλα αυτά η σκηνοθεσία έχει κάποια παραπτώματα. Ο σκηνοθέτης προτιμά να δουλέψει σχεδόν αποκλειστικά με κάμερα στο χέρι και καθώς προσπαθεί να διατηρήσει την φυσικότητα της εικόνας προσθέτει περισσότερη από όσο χρειάζεται νευρικότητα στα πλάνα του ενώ διατηρεί τα σκοτεινά χρώματα και φωτισμό. Αυτό δεν είναι πάντα απαιτούμενο και ίσως μπορεί να κουράσει τον θεατή. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η Οικογενειακή Υπόθεση είναι ένα βραδυφλεγές δράμα, αλλά ακόμα και με αυτό στο μυαλό υπάρχει μια άσκοπη καθυστέρηση στην αναγκαία κλιμάκωση του δράματος η οποία μειώνει την γενική αγωνία αλλά και ένα μέρος της δυναμικής της ταινίας.

O Netzer με την Οικογενειακή Υπόθεση δίνει ένα δυνατό οικογενειακό δράμα χαρακτήρων αποφεύγοντας τους εύκολους συναισθηματισμούς και τις ανούσιες προκλήσεις. Ενώ παρατηρεί με φόβο την αναλγησία της ανώτερης κοινωνικής τάξης, δεν καταφέρνει να της ασκήσει ουσιαστική κριτική όπως πιθανώς θα ήθελε. Ίσως και ο σκηνοθέτης, όντας εγκλωβισμένος σε “κατώτερα” κοινωνικά στρώματα συμπάσχει με τον γιο, και όπως εκείνος ελπίζει πως η Μητέρα θα τους ελευθερώσει όταν πάψει να είναι χαμένη ανάμεσα στη σοβαρότητα του Bach και την ελαφρότητα της Ιταλικής ποπ.