Magdanas Lurja (O Γάιδαρος της Magdana, 1955)

ΟTengiz Abuladze είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του Γεωργιανού κινηματογράφου. Αν και η φιλμογραφία του για χρόνια παρέμεινε αρκετά άγνωστη κατάφερε να καθιερωθεί με την ιδιαίτερη τριλογία του που χρειάστηκε περίπου 20 χρόνια για να την ολοκληρώσει. Ο Rezo Chkheidze ήταν επίσης αρκετά άγνωστος εκτός της πατρίδας του αν και το πολέμικό του δράμα Jariskatsis Mama (Ο Πατέρας του Στρατιώτη, 1964) είχε διεθνή διανομή. Πριν από τις μετέπειτα γνωστές τους καριέρες, οι σκηνοθέτες είχαν την πρώτη τους επαφή με το διεθνές κοινό μόλις το 1955 με το ντεμπούτο τους Magdanas Lurja (Ο Γάιδαρος της Magdana). Η ταινία συμμετείχε στο Φεστιβάλ των Καννών του 1956 όπου και κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους.

Η ιστορία τοποθετείται σε ένα χωριό της Γεωργίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Η χήρα Magdana (Dudukhana Tserodze) ζει σε ένα φτωχό σπίτι με τα τέσσερα μικρά παιδιά της. Κάθε πρωί πρέπει να περπατήσει μέχρι την κοντινή τους πόλη για να πουλήσει γιαούρτι μίας και αυτό είναι το μόνο τους εισόδημα. Μία μέρα και ενώ η μητέρα τους λείπει, δύο από τα παιδιά της, ο εξάχρονος Mikho (Mikho Borashvili) και η τρίχρονη Kato (Nani Chiqvinidze) βρίσκουν στο ξαπλωμένο δρόμο έναν άρρωστο γάιδαρο. Η κατάστασή του δείχνει πραγματικά άσχημη. Τα παιδιά αποφασίζουν να τον περιθάλψουν, τον πηγαίνουν στο σπίτι τους και με την βοήθεια των συγχωριανών τους ο γάιδαρος επιβιώνει. Η οικογένεια τον ονομάζει Lurja (ένα κοινό όνομα γαϊδάρου στην Γεωργία) και επιτέλους η Magdana καταφέρνει να τον χρησιμοποιεί στην δύσκολη δουλειά της. Δυστχώς η ευτυχία τους δεν θα κρατήσει για πολύ.

Ο Γάιδαρος της Magdana είναι πρακτικά μια πολύ απλή και κατανοητή ιστορία. Οι σκηνοθέτες μένοντας πιστοί σε ένα πρώτο βαθμό στον αποδεκτό για την εποχή σοσιαλιστικό ρεαλισμό, τοποθετούν τους, προερχόμενους από την εργατική τάξη, ήρωές τους σε δύσκολες μεν άλλα υπαρκτές καταστάσεις. Με το ντεμπούτο τους επίσης δείχνουν πως ο Σοβιετικός κινηματογράφος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή στις αλλαγές της τεχνοτροπίας του και για αυτό το λόγο οι στιλιστικές επιρροές από τις βουβές ταινίες των προηγούμενων δεκαετιών είναι παραπάνω από εμφανείς. Τα ηρωικά close-ups των πρωταγωνιστών από χαμηλή γωνία λήψης και ιδιαίτερα στο πρόσωπο της Magdana καθώς και η καθαρά Ρώσικη κινηματογράφηση από απόσταση και ύψος στα κρίσιμα πλάνα εντείνουν αυτή την αίσθηση του παρελθόντος. Το θετικό με την ταινία είναι πως οι Abuladze και Chkheidze αποφάσισαν να μπλέξουν το παρελθόν τους με το παρόν τους. Για αυτό το λόγο επέλεξαν μία άκρως νεορεαλιστική δραματουργική προσέγγιση για να εξελίξουν το δράμα τους. Παρά το γεγονός πως η ιστορία τους είναι εντελώς γραμμική, απέφυγαν τους τόνους μελοδράματος που χαρακτήριζαν τις αθώες Σοβιετικές ταινίες εκείνης της εποχής, και προτίμησαν μία πιο δυνατή και ελαφρώς πιο ωμή απεικόνιση που βρίσκόταν πιο κοντά στην τάση των Ευρωπαϊκών ταινιών των αρχών του 1950. Αυτή η διαφορετικότητα προκάλεσε φυσικά ενδιαφέρον και αντιδράσεις.

Με την πρώτη τους ταινία οι Abuladze και Chkheidze δείχνουν ξεκάθαρα τις επιρροές τους, τις γνώσεις τους αλλά και τις προσδοκίες τους. Ο Γάιδαρος της Magdana γυρίστηκε την περίοδο αμέσως μετά την αποφοίτησή τους από το Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας (VGIK) και καθώς είχαν μόλις επιστρέψει στην Γεωργία όπου εργάστηκαν αρχικά στο χώρο του ντοκιμαντέρ. Για το σενάριο της ταινίας συνεργάστηκαν με τον γνωστό Γεωργιανό συγγραφέα και ιστορικό του κινηματογράφου Carlo Gogodze. Υπήρχε πάντα ο φόβος πως η ταινία δεν θα ολοκληρωνόταν ή δεν θα κυκλοφορούσε ποτέ καθώς τα γυρίσματα είχαν σταματήσει για αρκετό καιρό και η τότε επιτροπή της λογοκρισίας δεν έδειχνε αρχικά ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα. Ο Γάιδαρος της Magdana δεν ήταν απλά ακόμα μια εύπεπτη ταινία σοσιαλιστικού προβληματισμού και αυτό ήταν κάτι που οι αξιωματούχοι δεν μπορούσαν να επεξεργαστούν. Ευτυχώς επιτυχία που είχε η ταινία στα φεστιβάλ στις Κάννες και στο Εδιμβούργο σε συνδυασμό με τις ραγδαίες αλλαγές σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο στην ΕΣΣΔ και την αγάπη του Γεωργιανού κοινού για την ταινία εμπόδισαν μια πιθανή απαγόρευσή της.

Ένα αγροτικό δράμα εποχής ίσως φαίνεται αρκετά απαρχαιωμένο για τα σημερινά δεδομένα αλλά ο Abuladze και ο Chkheidze δημιούργησαν μία ταινία που δεν χρειάζεται καμία περαιτέρω επεξήγηση. Μέσω αυτής της αφοπλιστικής απλότητας Ο Γάιδαρος της Magdana καταφέρνει να συγκινήσει κάθε θεατή.