El Verdugo (1963)

ΟLuis García Berlanga ήταν ένας από τους πιο γνωστούς και αγαπητούς Ισπανούς σκηνοθέτες και το El Verdugo (1963) είναι αναμφίβολα μία από τις καλύτερες ταινίες του, ίσως και το αριστούργημά του. Θα μπορούσε να ανήκει καθαρά στο είδος της κλασικής μαύρης Ισπανικής κωμωδίας και είναι άλλωστε και μία από τις πλέον αγαπημένες και για τους ίδιους τους Ισπανούς. Η ταινία είναι άλλωστε γυρισμένη στην πιο σκοτεινή ίσως περίοδο της δικτατορίας του Franco, οπού οι εκτελέσεις κρατουμένων, πολιτικών και ποινικών, ήταν συχνές.

Η ιστορία ξεκινάει κάπου στη Μαδρίτη στη δεκαετία του ’60 όπου ο εκτελεστής, José Isbert, είναι κοντά στην σύνταξη και έχει μια πανέμορφη κόρη, την Emma Penella, που κανείς δεν την θέλει λόγω της δουλειάς του. Εμφανίζεται όμως ο νεαρός νεκροθάφτης της περιοχής, Nino Manfredi, που έχει το ίδιο πρόβλημα λόγω επαγγέλματος. Ο απώτερος στόχος του εκτελεστή, είναι να κληροδοτήσει την μόνιμη δουλεία του στον μέλλοντα γαμπρό του και επίσης να επωφεληθούν από με ένα επιδοτούμενο διαμέρισμα από την κυβέρνηση. Με τον πιο απλό και παραδοσιακό τρόπο ο Berlanga προσπαθεί να ενώσει δύο απόκληρους της κοινωνίας σε μια κοινή ευτυχισμένη ζωή.

Η ταινία φυσικά δεν είναι μόνο μια απλή κωμωδία, τουναντίον κάνει κριτική στα πάντα που απασχολούσαν την Ισπανία των αρχών του 1960, τον νεοπλουτισμό και την αστυφιλία,  που οδηγούν στην ασταμάτητη ανοικοδόμηση και ατέρμονη επέκταση των αστικών κέντρων. Επίσης είναι επικριτική στην γραφειοκρατία, στο βόλεμα του δημοσίου, και την ιδεατή μικροαστική ζωούλα που ήταν αυτοσκοπός ζωής. Ο Berlanga, βέβαια, δεν παύει ούτε στιγμή να επιτίθεται σφοδρά στην υποκρισία και εθελοτυφλία της καθολικής εκκλησίας, και στα άτομα που εκμεταλλεύεται μιας και πατάει πάνω στην άδολη πίστη τους και στη άσκοπη συνέχιση των παραδόσεων. Ταυτόχρονα ασκεί και κοινωνική κριτική, τόσο στο έντονο πρόβλημα της μετανάστευσης (εσωτερικής και εξωτερικής), όσο και στις επιπτώσεις της άγριας πολιτικής κατάστασης που επικρατεί στη χώρα. Όμως το πιο σημαντικό στοιχείο της ταινίας είναι ο υποδόριος και ταυτόχρονα έντονος τρόπος που καταδικάζει την δικτατορία και βέβαια την θανατική ποινή.

Ενώ η ταινία σεναριακά αλλά και σκηνοθετικά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μία παραλλαγή κωμωδίας του Capra, στην ουσία είναι μια καθαρά σκοτεινή ταινία η οποία ταυτόχρονα καταφέρνει, παρά την θεματολογία της, να φτάσει ακόμα και στα όρια της φάρσας. Είναι επίσης εντυπωσιακό πως η ταινία κατάφερε να ξεφύγει της δικτατορίας και έτσι να προβληθεί κανονικά στην εποχή της και χωρίς λογοκρισία, γι’ αυτό είναι άλλωστε μέχρι σήμερα μια ταινία σημείο αναφοράς. Εννοείται ότι το καθαρό Ισπανικό μαύρο πικρό χιούμορ που βρίσκουμε εδώ επηρέασε και πολλούς μετέπειτα σκηνοθέτες συμπεριλαμβανομένου και του Pedro Almodóvar, ο οποίος στην αρχή της καριέρας του είχε πολλά στοιχεία της αισθητικής του Berlanga.